Każdego roku ilość danych przesyłanych w sieci rośnie. Użytkownicy przesyłają i streamują coraz więcej treści wideo, często w jakości 4K, pobierają gry z platform cyfrowych, a w domach pojawia się coraz więcej urządzeń, m.in. rozwiązań smart home. Wszystko to powoduje, że zapotrzebowanie na szybką i wydajną sieć stale rośnie. Jak wynika z danych UKE, internet w Polsce sukcesywnie przyspiesza, a rynek czeka kolejny skok. Orange zaprezentował właśnie światłowód o przepustowości 10 Gb/s. Operator wskazuje, że dzięki tej technologii możliwe będzie podłączenie po WiFi nawet 256 urządzeń jednocześnie i korzystanie z sieci domowej bez utraty jakości połączenia. Od poniedziałku 21 listopada br. będzie można ją testować w największych miastach Polski.
– Światłowód jest coraz częściej świadomym wyborem klientów – mówi agencji Newseria Biznes Rafał Kłucjasz, dyrektor ds. strategii i zarządzania wartością dla rynku konsumenckiego w Orange Polska.
Jak wynika z danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej, w Polsce tradycyjne kable są sukcesywnie i w dość szybkim tempie wypierane przez światłowody, za pomocą których w 2021 roku oferowano dostęp do internetu dla 32,9 proc. użytkowników. W ubiegłym roku liczba użytkowników FTTH wzrosła o 32 proc., a w ciągu ostatnich dwóch lat – aż o 79 proc. Według UKE światłowody należą do najszybciej rozwijających się technologii dostępowych, a długość linii światłowodowych w Polsce wzrasta z każdym rokiem. Z danych przekazanych przez operatorów, samorządy i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej wynika, że na koniec ubiegłego roku długość sieci optycznej w Polsce wynosiła już 421 tys. km.
„Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2021 roku”, opublikowany przez UKE, pokazuje również, że liderem technologii FTTH podobnie jak w poprzednich latach pozostaje Orange Polska. Pod względem liczby użytkowników udział operatora w tym rynku wyniósł w ubiegłym roku 32,4 proc., jest więc największym w kraju dostawcą usług światłowodowych, z których korzysta ponad 1 mln klientów indywidualnych.
– Dostępność do internetu światłowodowego Orange dynamicznie rośnie. W 2012 roku zaczynaliśmy od kilku największych miast, a w tej chwili obejmujemy zasięgiem łącznie już niemal 7 mln gospodarstw domowych, docieramy do 800 miast i ponad 17 tys. miejscowości w całej Polsce – mówi dyrektor ds. strategii i zarządzania wartością w Orange Polska.
Z prognoz firmy badawczej Analysys Mason przytaczanych przez UKE wynika, że w nadchodzących latach infrastruktura światłowodowa w Polsce będzie nadal się rozwijać w dość dynamicznym tempie. Według analityków liczba łączy światłowodowych będzie wzrastać średniorocznie o 13,3 proc., aby w 2026 roku osiągnąć poziom 5,7 mln (wobec 3 mln w ubiegłym roku).
– Dostęp do światłowodu będzie się zmieniał, planujemy co roku nowe inwestycje i obejmowanie zasięgiem kolejnych miejscowości i gospodarstw domowych. Ich liczba nadal będzie zwiększać się o co najmniej 700–800 tys. rocznie – ta dynamika będzie utrzymana. Wierzymy, że światłowód trafi do większości gospodarstw domowych – mówi Rafał Kłucjasz. – Mamy również tę satysfakcję, że przy wyborze światłowodu internetowego Orange jest rozważany przez klientów dwukrotnie częściej niż nasz kolejny konkurent na rynku [badanie PBS na zlecenie operatora z lipca br. – red].
Jak wskazuje UKE, internet w Polsce znacząco przyśpiesza, a liczba łączy o najwyższych przepływnościach (to szybkość internetu, jaką użytkownik może osiągnąć na swoim urządzeniu) podwoiła się w ciągu ostatnich dwóch lat. Szybki rozwój światłowodu jest efektem tego, że co roku rośnie ilość danych przesyłanych w sieci.
– Potrzebujemy tak szybkiego internetu, ponieważ w naszych domach pojawia się coraz więcej urządzeń, które są przez cały czas do niego podłączone. To nie tylko dekoder, telewizor czy radio internetowe, ale i tablety, inteligentne zegarki, wiele sensorów, które czuwają nad ogrzewaniem czy poziomem wilgoci w domu, oraz urządzenia AGD, które też podłączamy do sieci – wymienia ekspert. – Z drugiej strony rosną również wymagania dotyczące rozrywki i contentu, który jest coraz bardziej bogaty, jeśli chodzi o zaawansowane rozwiązania typu ultra HD, 4K czy już nawet 8K, i konsumuje coraz więcej transmisji danych.
Orange zaprezentował w tym tygodniu technologię XGSPON, czyli światłowód o przepustowości 10 Gb/s i przepływności 8 Gb/s, którego możliwości potwierdziły testy prowadzone w siedzibie firmy w Warszawie. Operator wskazuje, że dzięki tym parametrom możliwe będzie podłączenie po WiFi nawet 256 urządzeń jednocześnie i komfortowe korzystanie z domowej sieci bez utraty jakości połączenia. Światłowód o przepustowości 10 Gb/s jest rozwiązaniem dla domów, w których kilku użytkowników korzysta równocześnie z wielu urządzeń, ale również dla małych i średnich firm.
– Światłowód to rozwiązanie dla rosnącej grupy klientów bardzo wymagających – mówi Rafał Kłucjasz. – W tej chwili klienci wykorzystują internet nie tylko do tego, żeby oglądać filmy, ale też np. zdalnie zarządzać swoim domem, uczyć się czy pracować. Natomiast gamersi doceniają światłowód dlatego, że mają bardzo szybkie tzw. pingi, co pozwala im wygrywać z rywalami w grach sieciowych.
Orange zapowiada, że technologia XGSPON (pod nazwą Orange Światłowód Pro 10.0) pojawi się w ofercie w ciągu kolejnych kilku miesięcy. Od poniedziałku 21 listopada br. będzie można ją przetestować w sześciu największych miastach Polski. Specjalne stanowiska do testowania superszybkiego światłowodu pojawią się w Gdańsku w Galerii Bałtyckiej, w łódzkiej Manufakturze, w Poznaniu w Galerii Pestka, w Krakowie w Galerii Zakopiańskiej oraz w dwóch lokalizacjach w Warszawie – w Miasteczku Orange oraz w Domu Handlowym Sezam.
Ekspansję zagraniczną prowadzi ponad 1,8 tys. firm z Polski, a wartość kapitału zainwestowanego przez polskie przedsiębiorstwa za granicą to ok. 23 mld euro. Ostatnie dwa lata przyniosły duży wzrost tej aktywności – tylko w 2021 roku wartość polskich inwestycji zagranicznych wyniosła 7 mld euro i była dwukrotnie wyższa niż średnio rocznie w poprzedniej dekadzie. Dane za pierwsze półrocze br. wskazują na podobny wzrost – wynika z raportu „Polski biznes za granicą. Jakie polskie firmy prowadzą ekspansję w Europie Środkowej i Wschodniej”, opracowanego przez SpotData we współpracy z towarzystwem ubezpieczeniowym UNIQA. Autorzy wskazują, że to właśnie w tym regionie jest skoncentrowana połowa polskich BIZ-ów, które w kolejnych latach powinny nadal rosnąć, nawet pomimo spowolnienia wywołanego wojną w Ukrainie.
– W ostatnim roku polskich inwestycji za granicą, a szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej, było wyraźnie więcej niż przed pandemią COVID-19. W naszym raporcie pokazujemy, że w ostatnich 12 miesiącach było ich dwukrotnie więcej niż średnio w ostatnich 10 latach. Doszliśmy do takiego momentu w rozwoju naszej gospodarki, kiedy te najbardziej prężne krajowe firmy już nie mieszczą się na rodzimym rynku i potrzebują ekspansji. Osiągnęły sukces w kraju i szukają nowych okazji inwestycyjnych. Dlatego wydaje się, że biorąc pod uwagę nasz poziom rozwoju, w kolejnych latach tych inwestycji powinniśmy obserwować znacznie więcej, jeżeli otoczenie makroekonomiczne będzie sprzyjało – mówi agencji Newseria Biznes Ignacy Morawski, dyrektor SpotData, główny ekonomista „Pulsu Biznesu”.
Ubiegły rok był najlepszy dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych polskich firm w całej ostatniej dekadzie – ich wartość sięgnęła 7 mld euro, podczas gdy średnia z lat 2010–2020 to 3,8 mld euro rocznie. Do najważniejszych krajów Europy Środkowej i Wschodniej trafiło 920 mln euro (wobec średniej z lat 2010–2019 na poziomie 415 mln euro). Dane za I półrocze br. również wskazują na wzrosty. W kolejnych kwartałach mogą one być jeszcze wyraźniejsze, ponieważ z obszaru zainteresowań krajowych firm wypadła Rosja i do pewnego stopnia także Białoruś. W regionie CEE jest ulokowana połowa kapitału zagranicznego (najwięcej w Czechach), przy czym 29 proc. to są sąsiedzi Polski z regionu, a 21 proc. pozostałe kraje regionu.
– Region CEE odgrywa bardzo ważną rolę w ekspansji zagranicznej polskich firm. Jest pierwszym, naturalnym jej kierunkiem – mówi Ignacy Morawski. – Dzieje się tak z kilku powodów. Po pierwsze, bliskość geograficzna, bo inwestycje wymagają uwagi, nadzoru, częstych wizyt w biurach i fabrykach. Po drugie, te rynki są do siebie w miarę podobne, mają podobną historię transformacji gospodarczej, która zaczęła się trzy dekady temu. Czechy są najbardziej rozwiniętym krajem regionu, my jesteśmy trochę za Czechami, Rumunia jest trochę za nami, Bułgaria za Rumunią, a później Bałkany, ale wszyscy podążają podobną ścieżką.
Bliskość kulturowa oraz podobne struktury rynkowe i doświadczenia gospodarcze sprawiają, że przedsiębiorcom z Polski łatwiej odnaleźć się w regionie niż na Zachodzie.
– Trzeci powód to jest polska marka, ponieważ polskie produkty cieszą się w regionie niezłą renomą, w przeciwieństwie do krajów rozwiniętych, gdzie nie są aż tak dobrze znane. Natomiast konsumenci w Europie Środkowej i Wschodniej mają doświadczenie z polskimi produktami, pamiętają je dobrze z poprzednich dekad, więc to na pewno pomaga polskim firmom w ekspansji – mówi dyrektor SpotData.
Mimo postępów w ostatnich latach Polska nadal jest jednak krajem relatywnie mało inwestującym za granicą w porównaniu z innymi państwami UE. W ostatniej dekadzie średnia wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych z Polski wynosiła ok. 100 euro rocznie w przeliczeniu na mieszkańca (1 proc. PKB) w porównaniu z ok. 600 euro średniej dla UE (2 proc. PKB). Relatywnie więcej inwestują m.in. Czechy czy Słowacja, czyli kraje, z którymi nasz kraj jest często porównywany. Według analityków jest to efekt nadal niższego poziomu rozwoju gospodarczego Polski, z czym wiążą się mniejsze możliwości finansowe firm, słabiej rozwinięte struktury organizacyjne i mniejsza zdolność do prowadzenia ekspansji. Jednak to się zaczyna powoli zmieniać, a Polska jest prawdopodobnie u progu większej fali ekspansji kapitałowej rodzimych przedsiębiorstw, ponieważ po dekadzie szybkiego rozwoju dla wielu z nich krajowy rynek jest już zbyt mały. Perspektywy dla polskich BIZ-ów na kolejne lata wydają się pozytywne nawet po spowolnieniu związanym z konfliktem w Ukrainie.
Rozwijając działalność w regionie CEE, nawet mimo bliskości geograficznej i kulturowej, firmy muszą pamiętać o kilku fundamentalnych zasadach – w tym m.in. odpowiednim rozeznaniu rynku, zabezpieczeniu finansowania, a przede wszystkim dokładnym oszacowaniu ryzyk biznesowych, finansowych, podatkowych czy prawnych.
– Właściwe rozpoznanie i zarządzanie ryzykiem to ważny czynnik powodzenia inwestycji zagranicznej – podkreśla Piotr Wójcik, dyrektor zarządzający Pionu Rozwiązań dla Klienta Korporacyjnego w UNIQA. – Pomóc w tym może ubezpieczenie w postaci programu międzynarodowego, które całościowo obejmuje operacje zagraniczne. Jako ubezpieczyciel dzielimy się przy tym naszym doświadczeniem na zagranicznych rynkach. Prosty przykład to ryzyko trzęsienia ziemi. Polska szczęśliwie jest krajem wolnym od tego zagrożenia, ale budując fabrykę za granicą, warto je wziąć pod uwagę. Innym przykładem jest ryzyko prowadzenia sporów w obcych systemach prawnych. Obrona przed roszczeniem klienta w niemieckim systemie prawnym musi być prowadzona w zupełnie inny sposób niż choćby w Czechach.
Ekspert wskazuje, że polskie przedsiębiorstwa, które zamierzają prowadzić ekspansję za granicą, powinny rozważyć ubezpieczenie całości swoich operacji w Polsce. Zaletą tego rozwiązania jest m.in. wygoda, ponieważ firma zyskuje jednego partnera, z którym komunikuje się w tym samym języku.
– Ponadto polisa obejmuje całościowo wszystkie ryzyka. Dzięki temu firma może uniknąć potencjalnego zagrożenia i luk w ochronie ubezpieczeniowej, co może się zdarzyć wtedy, kiedy ubezpieczenie jest swoistym patchworkiem zszytym z polis lokalnych – mówi Piotr Wójcik. – Innym powodem jest również potrzeba koordynacji szkód w skali międzynarodowej. Nasze doświadczenie jako ubezpieczyciela pokazuje, że w przypadku dużych międzynarodowych firm często ta sama szkoda, to samo zdarzenie losowe dotyka równocześnie kilku spółek znajdujących się w kilku państwach. Dlatego dla prawidłowej likwidacji szkody ważna jest właśnie międzynarodowa koordynacja.
Ekspansję zagraniczną prowadzi obecnie ponad 1,8 tys. firm z Polski, a w ciągu minionej dekady ta liczba zwiększyła się o ok. 1/3. To oznacza, że każdego roku przybywa średnio ok. 50 firm, które prowadzą ekspansję w innych krajach. Wśród inwestujących najwięcej jest przedsiębiorstw małych i średnich, zatrudniających do 49 osób – 43 proc. Podmioty duże, zatrudniające powyżej 249 osób, stanowią 27 proc. inwestujących firm.
Największymi sektorami zaangażowanymi w ekspansję w regionie CEE są przetwórstwo i handel (odpowiadają za 70 proc. inwestycji), na czele z takimi firmami jak PKN Orlen, Press Glass, Alumetal, Śnieżka, LPP czy CCC. Jednak w ostatnich latach wiele firm średniej wielkości próbowało swoich sił za granicą, zwłaszcza w sektorze technologicznym.
– Branżą, w której wartość inwestycji zagranicznych jest największa, jest przetwórstwo przemysłowe. Wynika to m.in. z faktu, że przetwórstwo jest kapitałochłonne i żeby otworzyć firmę za granicą, trzeba wydać dużo pieniędzy. Natomiast jeśli ktoś ma firmę informatyczną, otwiera tylko biuro i to nie jest już tak kapitałochłonne przedsięwzięcie – wyjaśnia Ignacy Morawski. – Patrząc z kolei na to, dla której branży inwestycje są relatywnie najbardziej istotne i najwięcej ważą w aktywach ogółem – to jest to handel. Ta branża wytworzyła już na naszym rynku wiele naprawdę nowoczesnych, międzynarodowych firm – takich, które są już na giełdzie w Warszawie i które prowadzą ekspansję nie tylko w naszym regionie, ale i w Europie Zachodniej. To jest już flagowa branża polskiej gospodarki. Natomiast ostatnimi czasy widać też więcej inwestycji technologicznych, informatycznych, mediowych, generalnie z branży technologii internetowych. I to jest nowy trend, który pewnie będzie się rozwijał.
Wysokie rachunki za energię, rosnące stopy procentowe i koszty pracy, presja inflacyjna i zakłócenia łańcuchów dostaw – te czynniki negatywnie odbijają się na rentowności polskich firm, które od prawie trzech lat funkcjonują w warunkach nieustającego kryzysu. Efektem jest wzrost liczby niewypłacalności, który według Allianz Trade wyniósł we wrześniu 5 proc. r/r, a na koniec tego roku sięgnie już 10 proc. r/r. Oficjalne statystki mogą być jednak zaniżone, ponieważ wiele firm znika z rynku po cichu, bez dopełniania jakichkolwiek formalności, nierzadko pozostawiając za sobą nieuregulowane zobowiązania finansowe. – Tego kryzysu nie zażegna nawet ustabilizowanie cen energii, ponieważ czynników kosztowych, które go powodują, jest o wiele więcej – wskazuje Sławomir Bąk, członek zarządu ds. oceny ryzyka Allianz Trade.
– Wygląda na to, że kończy się kolejny bardzo trudny rok dla polskich firm. Patrząc na liczbę niewypłacalności, które są swoistym papierkiem lakmusowym stanu przedsiębiorstw, widzimy, że nadchodzący rok też nie będzie łatwy – mówi agencji Newseria Biznes Sławomir Bąk.
Według danych ubezpieczyciela należności i ryzyka w Polsce miał miejsce największy na świecie wzrost liczby niewypłacalności przedsiębiorstw w porównaniu do przedkryzysowego 2019 roku. Po trzech kwartałach tego roku ich liczba zwiększyła się o 129 proc. w porównaniu z tym samym okresem ostatniego roku przedcovidowego.
– Po części odpowiada za to uproszczenie procedur restrukturyzacyjnych w czasie w pandemii, ale to byłoby zbyt proste tłumaczenie. Przedsiębiorcy stykają się aktualnie z bardzo wieloma problemami i widzimy, że rok do roku mamy już wyraźny wzrost liczby niewypłacalności w całej gospodarce, który na koniec września sięgnął 5 proc. r/r. Trzeba zauważyć, że ubiegły rok, będący punktem odniesienia, też wcale nie miał niskich poziomów – mówi Sławomir Bąk.
Allianz Trade ocenia, że na koniec roku liczba niewypłacalności polskich firm będzie o 10 proc. wyższa niż przed rokiem. Również w przyszłym roku ubezpieczyciel spodziewa się podobnego przyrostu.
Jak wskazuje ekspert, oficjalne odczyty dotyczące liczby niewypłacalności są jednak i tak zaniżone, co jest efektem dużej skali zawieszania i wyrejestrowywania firm. Tylko we wrześniu br. z rynku zniknęło w ten sposób ponad 60 tys. podmiotów. Wiele przedsiębiorstw – zwłaszcza tych mniejszych – znika bez dopełniania jakichkolwiek formalności. W dobie wirtualnych biur jest to dość łatwe: firma po prostu zaprzestaje działalności bez formalnego uregulowania tej kwestii chociażby w drodze zawieszenia czy wyrejestrowania z CEIDG.
– Bardzo wielu przedsiębiorców decyduje się właśnie w ten sposób zakończyć swoją działalność, zanim wpadną w poważne tarapaty – mówi członek zarządu Allianz Trade. – O tyle dobrze, jeśli odbywa się to bez pozostawiania za sobą długów. Mamy jednak do czynienia z przypadkami, w których zakończenie działalności wiąże się z nieuregulowanymi zobowiązaniami i które nie są ujęte w żadnych statystykach. To jest ogromny problem dla firm, które pozostają na rynku, ponieważ takie długi bardzo ciężko się windykuje.
Z problemem niewypłacalności wiąże się też coraz większa skala zleceń windykacyjnych. Według danych Allianz Trade na koniec września br. ich liczba wzrosła o 40 proc. r/r. Tradycyjnie już największe problemy – zarówno z odzyskiwaniem, jak i regulowaniem swoich zobowiązań – mają mniejsze firmy. Jednak od III kwartału br. widać też dużą dynamikę napływu zleceń windykacyjnych dotyczących firm średnich i dużych, co jest efektem topnienia rezerw finansowych nawet wśród tych większych podmiotów.
– Widzimy również, że rosną kwoty i złożoność spraw windykacyjnych. To też stanowi potwierdzenie, że na rynku kończą się płynność i zasoby pieniężne – mówi Sławomir Bąk.
O tym, że jest to problem całej gospodarki, a nie jedynie spowolnienie w poszczególnych branżach, świadczy sektorowa struktura niewypłacalności: w tym roku dekoniunktura zaczęła się od budownictwa, ale od II–III kwartału br. liczba niewypłacalności ponownie rośnie także w usługach, handlu i produkcji, które pocovidowe odbicie mają już dawno za sobą.
– Przedsiębiorcy mają przede wszystkim bardzo duży problem z bezprecedensowym wzrostem kosztów prowadzenia działalności – mówi członek zarządu Allianz Trade. – To oczywiście wiąże się z presją na marże, ale nie we wszystkich branżach firmy są w stanie przełożyć ten wzrost kosztów na ceny swoich wyrobów i usług. Dość dobrze poradziła sobie z tym branża spożywcza, natomiast w branży produkcyjnej, usługach czy gastronomii już tak wesoło nie jest, ponieważ przedsiębiorcy muszą pamiętać o popycie, którego nie mogą zdusić.
W reakcji na drastyczny wzrost kosztów – przede wszystkim energii – firmy od miesięcy podejmują też działania, które mają go ograniczyć. Wiele z nich zainwestowało już w instalacje fotowoltaiczne i własne źródła OZE, chociaż – jak wskazuje ekspert – obecny czas nie sprzyja inwestowaniu. W dobie kryzysu trzymanie gotówki i maksymalizacja płynności jest bowiem priorytetem, ale wiele firm nie ma po prostu innego wyjścia. Przykładem jest chociażby przemysł maszynowy, w którym udział energii w kosztach wzrósł już ponad dwukrotnie.
– Wielu przedsiębiorców, którzy mają wysoki udział energii w koszcie wytworzenia swoich produktów, radzi sobie również, ograniczając produkcję, wyłączając niektóre linie produkcyjne. Skończyło się produkowanie na magazyn, w tym momencie produkcja jest dostosowywana do popytu. Potwierdzają to też wykresy z danymi dystrybutorów gazu na rzecz przemysłu – tu widać wyraźny spadek, zarówno krocząco w ciągu ostatniego roku, jak i porównując konkretne dni rok do roku – mówi Sławomir Bąk.
Wśród innych sposobów na przetrwanie, które stosują polskie przedsiębiorstwa, są też m.in. zakupy energii na rynku spotowym, ograniczanie wykorzystywanej powierzchni biurowej i produkcyjnej, ograniczanie skali produkcji i zawieszanie wszelkiego rodzaju energochłonnych przedsięwzięć (jak np. uprawa kwiatów w szklarniach, piekarnie, odlewnie metali). Wiele firm woli wstrzymać je do przyszłej wiosny lub lata, żeby nie ponosić strat. Część z tych, które nadal działają, funkcjonuje też „na pół gwizdka”, przez dwa–trzy dni w tygodniu, a za pozostałe dni wypłacając pracownikom postojowe.
Ekspert ocenia, że ewentualne ustabilizowanie cen energii przyniesie wytchnienie przedsiębiorcom, ale nie zażegna kryzysu, ponieważ składa się na niego o wiele więcej czynników kosztowych – jak choćby wzrost płacy minimalnej od stycznia, a następnie od lipca 2023 roku, który przełoży się na wzrost kosztów zatrudnienia w przedsiębiorstwach.
– Koszty pracy zapewne będą rosły nadal, więc przedsiębiorcy już szukają tu sposobów optymalizacji i często nie zastępują odchodzących pracowników nowymi. Trzeba też pamiętać o koszcie pieniądza, który jest bardzo wysoki i zapewne taki pozostanie jeszcze przez jakiś czas – wymienia członek zarządu Allianz Trade.
Nie bez znaczenia jest też trudna sytuacja na głównych rynkach polskiego eksportu. Allianz Trade prognozuje, że w tym roku Europę dotknie gwałtowny wzrost liczby upadłości firm – we Francji o 46 proc. r/r, w Wielkiej Brytanii o 51 proc., a w Niemczech o 5 proc. r/r. W przyszłym roku będzie to odpowiednio 29 proc., 10 proc. i 17 proc. We Włoszech w przyszłym roku wzrost liczby niewypłacalności może wynieść 36 proc.
– Dlatego w tej trudnej sytuacji bardzo ważne jest to, jak firmy podchodzą do swoich kontrahentów i oceny ryzyka. Pamiętajmy, że ostatnie dwa lata, czyli 2020 i 2021 rok, był to rok wsparcia państwa dla przedsiębiorców i często ich wyniki finansowe, które widzimy dzisiaj, to już są wyniki historyczne, nieodzwierciedlające dzisiejszego ryzyka – mówi Sławomir Bąk.
W 2023 roku zacznie działać tzw. tarcza solidarnościowa, która ma uchronić polskie gospodarstwa domowe przed drastycznymi podwyżkami cen prądu. Wprowadza ona limity zużycia energii, dla których cena zostanie zamrożona na poziomie z tego roku. – Jeśli okaże się, że nie mieścimy się w limicie albo jeśli jesteśmy blisko jego górnej granicy, trzeba sprawdzić, które z domowych urządzeń odpowiadają za największe zużycie energii – mówi Marcin Sołtys, ekspert Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej. Jak wskazuje, dzięki zmianie nawyków korzystania z domowych sprzętów AGD i RTV można zaoszczędzić na rachunkach za prąd nawet 300 zł rocznie, a przy tym zmieścić się w limitach gwarantujących rozliczenia po tegorocznych cenach.
– Rachunki za energię to temat, który od miesięcy spędza sen z powiek milionom Polaków – mówi Marcin Sołtys. – Z danych GUS wynika, że w ubiegłym roku zużycie energii elektrycznej na gospodarstwo domowe w Polsce spadło o 0,8 proc. r/r i wyniosło przeciętnie 1979,9 kWh. Co ciekawe, zużycie było mniejsze w miastach i wyniosło 1741 kWh, natomiast większe na obszarach wiejskich – 2452,9 kWh.
Obie te wartości mieszczą się w limitach przewidzianych w tarczy solidarnościowej na 2023 rok. Jej głównym założeniem jest zamrożenie cen energii na poziomie tegorocznym, ale gwarantowana cena będzie obowiązywać tylko do wysokości przyjętych w ustawie limitów. Te zaś wynoszą do 2 tys. kWh rocznie dla wszystkich gospodarstw domowych, do 2,6 tys. kWh rocznie dla rodzin z osobami z niepełnosprawnością i do 3 tys. kWh dla w przypadku rolników i gospodarstw z Kartą Dużej Rodziny (w tym również dla seniorów, którzy posiadają kartę i odchowali co najmniej troje dzieci). Z rządowych wyliczeń wynika, że z tego rozwiązania skorzysta ok. 17 mln polskich gospodarstw domowych (odbiorcy tzw. grupy taryfowej G).
– Część gospodarstw domowych prawdopodobnie zacznie też oszczędzać i redukować zużycie energii, dzięki czemu większa ich liczba zmieści się w przyjętych limitach – przewiduje ekspert PKEE.
Motywacją ma być także dodatkowa zniżka na rachunku za energię dla tych gospodarstw domowych, które obniżą zużycie o co najmniej 10 proc. w stosunku do poziomu z 2022 roku.
– Aby dowiedzieć się, czy obejmują nas te rozwiązania, trzeba przede wszystkim sprawdzić, ile energii elektrycznej zużywamy w ciągu roku w naszym domu bądź mieszkaniu – mówi Marcin Sołtys.
Można to zrobić, logując się na koncie internetowym swojego dostawcy prądu, gdzie w zakładce „Historia odczytów” powinna widnieć wysokość zużycia, najczęściej z kilku ostatnich lat. Natomiast w przypadku papierowych faktur zużycie za ostatnie okresy jest wskazane w zestawieniu „Sprzedaż energii elektrycznej”. Poznanie wysokości zużycia w ciągu roku wymaga jednak zsumowania wartości z ostatnich 12 miesięcy.
– Znając te wartości, wystarczy zadać sobie pytanie – czy mieścimy się w limicie zakładającym zamrożenie cen prądu dla naszego gospodarstwa domowego? Jeśli nie albo jeśli jesteśmy blisko górnej granicy, trzeba sprawdzić, które z naszych domowych urządzeń odpowiadają za największe zużycie energii. W tym celu należy wejść na stronę www.liczysieenergia.pl, gdzie w zakładce „Domowe oszczędzanie” mamy informacje o tym, ile energii zużywają najpopularniejsze domowe sprzęty, a także porady dotyczące tego, jak optymalnie z nich korzystać – mówi ekspert PKEE.
Przykładowo 10 źródeł światła typu halogen, które świecą średnio przez trzy godziny dziennie, przekłada się na roczne zużycie energii wynoszące 328,5 kWh i koszt w wysokości ok. 262,80 zł. Natomiast po wymianie ich na światła typu LED, przy takim samym czasie użytkowania, zużycie wyniesie 43,8 kWh i będzie kosztować ok. 35,04 zł.
– Tym samym, dzięki tylko jednej zmianie, możemy ograniczyć zużycie energii o 284,7 kWh rocznie i być może zmieścić się w limicie przewidzianym dla naszego gospodarstwa domowego – mówi Marcin Sołtys.
Jak podkreśla, niezależnie od tego, czy gospodarstwo się mieści w limicie uprawniającym do skorzystania z gwarantowanych cen energii, to i tak warto wprowadzić w nim kilka niedużych zmian w codziennym funkcjonowaniu, które pozwolą zaoszczędzić na rachunkach za prąd.
– Dla wielu osób może być to zaskoczeniem, jak duży wpływ na wysokość rachunku może mieć chociażby nawyk gotowania wody na herbatę w czajniku elektrycznym. Wiele osób zalewa go do pełna, nawet jeśli przygotowują tylko jeden kubek herbaty, przez co część energii – zużytej na podgrzanie niewykorzystanej wody – zostaje zmarnowana – wskazuje ekspert.
Przy czterech gotowaniach wody dziennie, jeśli w czajniku za każdym razem jest litr wody, zużycie energii w skali roku wynosi ponad 108,64 kWh. Przy zmniejszeniu ilości wody do 0,5 l zużycie spada do 68,32 kWh. To ok. 32 zł oszczędności rocznie. Redukcję zużycia prądu można uzyskać także, odłączając w pełni naładowany laptop od zasilania. W ten sposób można obniżyć rachunek za energię o kolejne 27 zł w skali roku.
Wśród innych porad eksperci PKEE na stronie www.liczysieenergia.pl wymieniają m.in. wyłączanie laptopa po zakończonej pracy zamiast trzymania go w permanentnym stanie uśpienia, zmniejszenie jasności ekranu, pilnowanie, by wyłączać światło w pomieszczeniach, które opuszczamy, korzystanie ze zmywarki czy pralki dopiero wtedy, kiedy są w całości zapełnione. Z kolei osoby, które stoją przed wyborem nowego sprzętu, powinny zwracać uwagę na ich klasę efektywności energetycznej, do czego służą specjalne etykiety. Przykładowo wybierając lodówkę klasy A zamiast D, można zaoszczędzić ok. 84 zł rocznie. Analiza przygotowana dla PKEE przez Krajową Agencję Poszanowania Energii pokazała, że dzięki zmianie drobnych nawyków w odniesieniu tylko do kilku najpopularniejszych sprzętów gospodarstwa domowe są w stanie znacznie zredukować zużycie energii i zaoszczędzić na rachunkach za prąd nawet 300 zł rocznie.
Społeczne agencje najmu współpracujące z gminami mają z założenia pośredniczyć między właścicielami mieszkań i osobami, których nie stać na kredyt czy wynajem rynkowy, ale nie przysługuje im też mieszkanie komunalne. Jednak po ponad roku od wprowadzenia przepisów, które umożliwiają ich tworzenie, jak na razie nie powstał ani jeden taki podmiot. Tworzenie SAN-ów utrudnia m.in. wzrost stawek najmu mieszkań, który powoduje, że właścicielom lokali dużo bardziej opłaca się je wynajmować na komercyjnym rynku. W obecnej sytuacji SAN-y mogłyby odgrywać ważną rolę w wypełnianiu luki mieszkaniowej, która powstała w wyniku napływu uchodźców z Ukrainy.
– Gminy na razie zastanawiają się nad możliwościami wprowadzenia społecznych agencji najmu do swoich polityk mieszkaniowych i po ponad roku jeszcze żaden z tych konceptów nie został sfinalizowany, trwają prace. Niemniej Warszawa, Sopot, Dąbrowa Górnicza idą w kierunku tego, aby udało się to zrealizować – mówi agencji Newseria Biznes Zuzanna Lulińska, przedstawicielka Departamentu Mieszkalnictwa Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Nowelizacja ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, która umożliwia tworzenie społecznych agencji najmu, weszła w życie w lipcu ubiegłego roku.
– Tworząc ramy prawne dla społecznych agencji najmu, mieliśmy z tyłu głowy, że ich klientami będą osoby z tzw. luki czynszowej, czyli te, które dysponują większymi środkami, przez co nie kwalifikują się do mieszkań komunalnych, ale jednak zbyt małymi, żeby móc samodzielnie wynająć mieszkanie na zasadach rynkowych – mówi Zuzanna Lulińska.
W założeniu SAN-y współpracujące z gminami będą dzierżawić mieszkania od prywatnych właścicieli, którzy zdecydują się obniżyć stawkę poniżej rynkowej, w zamian za gwarancję terminowego uiszczania czynszu, utrzymanie mieszkania w dobrym stanie technicznym i zwolnienia podatkowe. Następnie będą wynajmować je osobom, którym sytuacja życiowa nie pozwala na zakup albo wynajęcie mieszkania na komercyjnych warunkach. Dodatkowo najemcy mieszkań od SAN-ów będą mogli też ubiegać się o dopłaty do czynszu w ramach programu Mieszkanie na Start.
– Na polskim rynku mieszkań jest mało i są trudno dostępne, wszyscy to wiemy – mówi Maciej Łepkowski z CoopTech Hub. – Najistotniejszym zadaniem wydaje się teraz po prostu docieranie do właścicieli mieszkań z informacją, że społeczne agencje najmu są dobrą przestrzenią do tego, żeby mogli je wynajmować, korzystając z pomocy tego pośrednika, który daje im wiele benefitów, gwarancję regularnej płatności czynszów i zdejmuje z nich całą kwestię obsługi najmu.
Ekspert zauważa, że w kontekście obecnej sytuacji SAN-y mogłyby odegrać ważną rolę w wypełnianiu luki mieszkaniowej, która powstała w wyniku napływu uchodźców z Ukrainy. Szacuje się, że od wybuchu wojny za wschodnią granicą w Polsce pozostaje ich około 1,4 mln, ponieważ mniej więcej tylu Ukraińcom nadano numer PESEL uprawniający m.in. do korzystania ze świadczeń zdrowotnych, socjalnych, rodzinnych.
– Społeczne agencje najmu mogłyby wesprzeć ludzi w znajdowaniu mieszkań i pomóc tym, którzy nawet i mają środki finansowe, ale niewystarczające, żeby wynająć mieszkanie na wolnym rynku – mówi Maciej Łepkowski. – Druga kwestia jest taka, że SAN-y mogłyby tworzyć pewnego rodzaju przestrzeń inkluzywności społecznej: włączać uchodźców, którzy są z zupełnie innych miast, pozbawieni swojego środowiska naturalnego, swoich sąsiadów i znajomych. SAN-y mogłyby wspierać tych ludzi nie tylko w znalezieniu mieszkania, ale i pracy, w relacjach z sąsiadami, w edukacji dzieci, innymi słowy, mogłyby pełnić więcej funkcji niż tylko mieszkaniowa.
Jak podkreśla, teraz właśnie jest dobry moment na to, żeby przejść z etapu kryzysowej pomocy dla ludzi uciekających przed wojną na etap średnio- i długoterminowego najmu oraz tworzenie nowych możliwości z zakresu zatrudnienia, edukacji, ochrony zdrowia. W tym właśnie mogą być pomocne SAN-y.
– W CoopTech Hub chcielibyśmy stworzyć taki ekosystem najmu, który by łączył ze sobą najem krótkoterminowy z najmem średnioterminowym, którego właściwie w Polsce jeszcze nie ma, oraz z najmem społecznym, poprzez opracowanie serwisu internetowego, który by obsługiwał te trzy rodzaje najmu. Równocześnie zachęcałby właścicieli mieszkań do tego, żeby oprócz klasycznego i dobrze sprawdzonego już najmu krótkoterminowego, turystycznego widzieli profity z tego, żeby udostępniać i wynajmować swoje mieszkania również w najmie średnioterminowym oraz poprzez agencje najmu społecznego – wyjaśnia ekspert CoopTech Hub.
– Społeczne agencje najmu w związku z kryzysem uchodźczym wydają się bardzo dobrym rozwiązaniem, ponieważ oferują stabilne warunki najmu i dzierżawy. Zabezpieczają potrzeby właścicieli mieszkań, którzy mogą udostępnić swój lokal na potrzeby SAN-ów, jak i lokatorów, którzy mogą się o takie mieszkania ubiegać – dodaje Zuzanna Lulińska.
Jak wskazuje, czynnikiem utrudniającym rozwój społecznych agencji najmu jest w tej chwili jednak skokowy wzrost stawek najmu mieszkań, który powoduje m.in. to, że ich właścicielom dużo bardziej opłaca się wynajmować swoje lokale na komercyjnym rynku.
– Wzrost kosztów najmu jest oczywiście wyzwaniem dla całego rynku mieszkaniowego, co skutkuje trudnościami w rozwoju SAN. Te rosnące ceny są barierą w tym, aby ten model mógł się rozwijać tak dynamicznie, jak byśmy się spodziewali – mówi przedstawicielka Departamentu Mieszkalnictwa Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Z ostatniego raportu Expandera i Rentier.io wynika, że stawki najmu wciąż rosną, chociaż wolniej niż jeszcze wiosną br. We wrześniu br. w głównych miastach były wyższe średnio o 28 proc. niż rok temu, a najbardziej zdrożał najem w Krakowie – o 46 proc. r/r. Eksperci prognozują, że w kolejnych miesiącach dalszy wzrost stawek najmu prawdopodobnie się utrzyma.
Zgodnie z obowiązującymi od roku przepisami SAN-y mogą tworzyć spółki gminne, stowarzyszenia, fundacje lub spółdzielnie socjalne. Warunkiem jest zawarcie z gminą umowy o współpracy. Ten model jest dla nich korzystny, ponieważ pozwala gminom powiększać swoją ofertę mieszkaniową bez konieczności inwestowania i ponoszenia przez nie wydatków na budowę mieszkań.
– Kiedy gminy zyskają większą pewność odnośnie do tego, jak to może działać, zorientują się, jakie są potrzeby w ich lokalnych społecznościach i wypracują ten model na swoje lokalne potrzeby, to SAN-y będą w stanie zafunkcjonować, choć trudno powiedzieć, w jakim czasie można się tego spodziewać – mówi Zuzanna Lulińska.
Samorządy wzięły na siebie duży ciężar związany z przyjęciem i adaptacją uchodźców z Ukrainy. Marszałkowie województw podkarpackiego i małopolskiego oceniają, że regiony, mimo wielu wyzwań i trudności, sprostały temu zadaniu. Teraz, przed nadchodzącą zimą, samorządy spodziewają się napływu kolejnej fali uciekinierów z ogarniętego wojną kraju. – Ona nie będzie na pewno tak liczna, ale być może z większymi problemami – mówi Władysław Ortyl, marszałek województwa podkarpackiego.
Po wybuchu wojny do Polski skierowała się większość uchodźców uciekających z Ukrainy przed rosyjską agresją. Jak wynika z ostatnich danych Straży Granicznej, od 24 lutego br. granicę z Polską przekroczyło ponad 7,25 mln obywateli tego kraju. W szczytowych miesiącach było to ok. 100 tys. osób na dobę. Część przybyłych do Polski osób wyjechała na zachód Europy. Część zdecydowała się na powrót do kraju, do regionów, w których sytuacja jest względnie spokojna. Straż Graniczna odprawiła z Polski do Ukrainy ponad 5,4 mln osób. Dlatego rzeczywista liczba ukraińskich uchodźców pozostających w Polsce jest na razie trudna do określenia. Szacuje się, że wynosi około 1,4 mln, ponieważ tylu obywatelom Ukrainy nadano numer PESEL, uprawniający do świadczeń socjalnych i podjęcia pracy.
– Napływ uchodźców z Ukrainy był dużym problemem i wyzwaniem, ale trzeba jednoznacznie stwierdzić, że mu podołaliśmy. Dziś otrzymujemy liczne podziękowania z tego tytułu, ale pamiętajmy o tym, że to wyzwanie proste nie było. Została uruchomiona infrastruktura wszystkich samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich, działały instytucje rządowe, a przede wszystkim – organizacje pozarządowe. Ważnym elementem był też odruch serca społeczeństwa, wielka solidarność, która w tym wszystkim bardzo dobrze zadziałała – mówi agencji Newseria Biznes Władysław Ortyl.
Z raportu Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich wynika, że 38 proc. uchodźców z Ukrainy wnioskujących pod koniec kwietnia o numer PESEL po przybyciu do Polski zamieszkało u Polaków (z gospodarzami lub w ich mieszkaniu samodzielnie). Blisko jedna czwarta zamieszkała u znajomych lub rodziny z Ukrainy wcześniej przebywających w Polsce. To właśnie kwestia znalezienia mieszkania była głównym problemem podczas pobytu w Polsce poruszanym przez badanych – 28 proc. wskazało, że potrzebuje w tym pomocy. Podobny odsetek wskazywał na potrzebę pomocy w znalezieniu pracy (27 proc.).
– Największym wyzwaniem dla regionów związanym z wojną na Ukrainie jest w tej chwili niesienie pomocy tym wszystkim, którzy tej pomocy oczekują – mówi Witold Kozłowski, marszałek województwa małopolskiego. – Ta pomoc musi być obecnie ukierunkowana na tych, którzy podejmują już decyzję o tym, że zostają u nas na stałe. Oni muszą mieć mieszkania, muszą mieć pracę, dzieci muszą mieć opiekę przedszkolną i szkolną.
Analiza przeprowadzona w lipcu br. przez Polski Instytut Ekonomiczny pokazała, że Ukraińcy osiedlają się głównie w dużych miastach wojewódzkich, tj. Warszawie, Wrocławiu, Krakowie czy Poznaniu, oraz otaczających je obszarach funkcjonalnych. Z raportu Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich wynika, że 60 proc. obywateli Ukrainy wnioskujących o numer PESEL w miastach zrzeszonych w UMP deklarowało, że chce wrócić do kraju po zakończeniu działań wojennych, a 22 proc. nie wiedziało, czy i kiedy wróci.
Z przygotowanego przez Unię Metropolii Polskich raportu „Miejska gościnność: wielki wzrost, wyzwania i szanse” wynika, że to właśnie samorządy wzięły na siebie główny ciężar związany z ich przyjęciem i adaptacją. Stanowi to jednak dla nich znaczące obciążenie finansowe.
– Polskie samorządy odegrały bardzo dużą rolę w pomocy ukraińskim uchodźcom wojennym. I to zarówno wspólnoty gminne, miejskie, jak również samorządy powiatowe i regionalne, które mają największe możliwości finansowe, jeśli chodzi o budżet na taką pomoc. Na przykładzie Małopolski mogę wskazać, że my realizujemy duży projekt Małopolska Tarcza Humanitarna z budżetem w wysokości 100 mln zł, który przeznaczamy na różne formy wsparcia dla tych, którzy u nas w tej chwili przebywają, ale robimy również transfery finansowe i rzeczowe do Ukrainy – mówi Witold Kozłowski.
To o tyle trudne zadanie, że samorządy same odczuwają finansowe konsekwencje toczącej się za wschodnią granicą wojny – chociażby przez spadek zainteresowania turystów wakacyjnymi podróżami na Podkarpacie. Marszałek województwa szacuje je na 25–30 proc. w ujęciu rocznym.
Według części ekspertów nie jest wykluczone, że zimą Polskę czeka kolejna duża fala uchodźców z Ukrainy. Wynika to z faktu, że w wielu ukraińskich miastach Rosjanie zniszczyli podstawową infrastrukturę, przez co tysiące ludzi mogą nie mieć zapewnionego podstawowego schronienia, dostępu do wody czy ogrzewania i będą szukać pomocy właśnie w Polsce.
– Kolejna fala nie będzie na pewno tak liczna, ale być może z większymi problemami, ponieważ idzie czas zimy, niskich temperatur i problemów energetycznych. Nasze organizacje pozarządowe, nasza infrastruktura jest na to po części przygotowywana – mówi Władysław Ortyl. – Ważne jest przygotowanie się pod względem humanitarnym do tej drugiej fali uchodźców. Musimy gromadzić żywność, środki, to wszystko, co zabezpiecza osoby, które nie mają domu, rodziny, które trafiają w całkiem inną przestrzeń społeczną. Też musi być przygotowana do tego infrastruktura związana z ochroną zdrowia i edukacją.
– Pomoc w kolejnych miesiącach będzie uzależniona od tego, z jaką falą uchodźców będziemy mieli do czynienia – dodaje Witold Kozłowski. – Uwzględniwszy te trudne warunki zimowe, brak energii, wody, brak możliwości normalnego mieszkania plus działania wojenne, trudno sobie wyobrazić, żeby to nie spowodowało powiększenia fali uchodźców. Jeżeli tak się stanie, to znowu będziemy musieli wrócić do konstruowania ruchu pasażerskiego, transportu, organizowania miejsc do normalnego bytowania, noclegów, jedzenia, zaopatrzenia.
Jak wynika z sierpniowego raportu Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich, 67 proc. mieszkańców miast pomogło mieszkańcom Ukrainy, którzy w wyniku agresji rosyjskiej na Ukrainę uciekli do Polski. Najczęściej pomagali poprzez przekazywanie żywności (59 proc.), pomoc rzeczową w postaci np. odzieży czy wyposażenia mieszkania (44 proc.) oraz wpłatę datku na zbiórkę dla uchodźców (32 proc.).
– W naszym interesie jest, abyśmy wszystkimi możliwymi sposobami wspierali Ukrainę, żeby nie doszło do dalszego przesuwania się frontu i żeby wojska ukraińskie odzyskiwały swój kraj. Jak sobie człowiek uświadomi, że moglibyśmy mieć granicę prawie tysiąca kilometrów nagle z wojskami rosyjskimi, to byłoby bardzo źle – mówi marszałek województwa małopolskiego.
O wpływie konfliktu na polskie samorządy przedstawiciele regionów w Polsce i Ukrainie rozmawiali podczas Krynica Forum 2022. Trzydniowe wydarzenie przyciągnęło do Krynicy-Zdroju ludzi biznesu, nauki i polityki. Organizatorem Forum był Instytut Kościuszki.
Niestabilność systemu podatkowego jest od lat wskazywana przez polskie firmy jako jedna z głównych barier prowadzenia działalności gospodarczej. – Jedynym chyba przykładem tego, kiedy zmiany przepisów podatkowych były dokonywane w sposób skoordynowany i w uzgodnieniu ze środowiskiem, jest mapa akcyzowa na wyroby tytoniowe i alkoholowe – mówi Przemysław Ruchlicki z Krajowej Izby Gospodarczej. Jak wskazuje, harmonogram podnoszenia stawek akcyzy na te produkty do 2027 roku Ministerstwo Finansów przedstawiło i skonsultowało z przedsiębiorcami odpowiednio wcześniej, a efektem dotychczasowych zmian jest wzrost dochodów budżetu państwa i rekordowo niski udział szarej strefy, która w przypadku rynku tytoniowego nie przekracza w tej chwili 5 proc. – Przewidywalne, konsultowane z biznesem i rozplanowane na wiele lat podatki są potrzebne polskiej gospodarce – zgodnie komentowali eksperci uczestniczący razem z wiceministrem finansów Arturem Soboniem w debacie podatkowej podczas Krynica Forum 2022.
– Stabilne podatki – proste i powszechne – powinny być polskim znakiem firmowym. Jak na razie o stabilnych podatkach opowiadają kolejne rządy, ale dalej tej stabilności nie widzimy – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Biznes jeden z uczestników debaty, Jarosław Sachajko, wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Rolnictwa i członek Komisji Finansów.
Poseł Kukiz’15 przyznaje jednak, że są wyjątki od tej reguły, czego przykładem jest mapa akcyzowa resortu finansów na używki.
– Podatki powinny być przewidywalne, bo proces inwestycyjny rozpoczyna się od decyzji, czy warto w ogóle inwestować w daną branżę. Wiedząc, jak ona będzie się rozwijała w kolejnych latach, inwestor podejmuje świadomą decyzję – dodaje Jarosław Sachajko.
– W ostatnich latach przedsiębiorcy byli zbyt często zaskakiwani zmianami podatków i to chyba stało się już „nową, świecką tradycją”. Nie dość, że tych projektów zmian prawa podatkowego jest bardzo dużo, ponieważ rząd zmierza do zwiększania dochodów z podatków, to równocześnie na świecie dzieje się wiele istotnych dla gospodarki rzeczy, na które również trzeba reagować w warstwie legislacyjnej. Problem polega na tym, że te działania legislatora są mocno nieskoordynowane i każdy działa w swoim obszarze. Niestety później one wszystkie kumulują się w ostatecznym bilansie przedsiębiorców – mówi Przemysław Ruchlicki, ekspert prawno-gospodarczy w KIG.
Jak pokazało ubiegłoroczne badanie firmy doradczej KPMG, przedsiębiorcy oceniają polski system podatkowy raptem na 2,18 pkt w pięciostopniowej skali, przy czym najniżej ocenianymi przez nich obszarami są właśnie stabilność przepisów oraz wcześniejsze informowanie o planowanych zmianach w prawie podatkowym.
– Te zmiany są zbyt częste, zbyt głębokie i wprowadzane zbyt szybko – mówi Przemysław Ruchlicki. – O ile jeszcze duzi przedsiębiorcy działają we względnie stabilnym środowisku i mają swoje strategie podatkowe, które po prostu dostosowują, o tyle już ci mniejsi mają bardzo duży problem, bo ani księgowa nie wytłumaczy im, jakie podatki będą płacili za miesiąc, ani oni sami nie są w stanie tego zrobić. I to jest problem.
Jako dobry przykład tego, jak powinny być komunikowane i wprowadzane zmiany podatkowe, eksperci wskazują na mapę akcyzową, czyli harmonogram zmian stawek tego podatku na alkohol i wyroby tytoniowe rozpisany do 2027 roku. Ministerstwo Finansów przedstawiło go jesienią ubiegłego roku jako odpowiedź na pojawiające się w przestrzeni publicznej dyskusje na temat możliwych zmian w wysokości akcyzy.
Od stycznia akcyza na alkohol (oprócz cydru i perry) wzrosła o 10 proc., minimalna stawka akcyzy na papierosy została podniesiona ze 100 do 105 proc., stawka kwotowa na wyroby nowatorskie wzrosła o 100 proc. i została wprowadzona minimalna stawka akcyzy na tytoń do palenia w wysokości 100 proc. W kolejnych latach akcyza będzie wzrastać po 5 proc. r/r w przypadku alkoholu oraz po 10 proc. w przypadku papierosów, tytoniu do palenia i wyrobów nowatorskich.
– Ta mapa pozwala przedsiębiorcom planować obciążenia podatkowe w pięcioletniej perspektywie i przygotować się na to, jak będzie wyglądał ich bilans. Branża bardzo ją sobie ceni i pozostaje tylko życzyć sobie, ażeby podobne rozwiązania były stosowane chociażby w przypadku VAT-u i CIT-u – mówi ekspert KIG.
– Przyjęta mapa akcyzowa się sprawdza, ponieważ rynek nie lubi zaskakiwania, nie lubi zmian. Widzieliśmy to już w przypadku Polskiego Ładu i podatku od ponadnormatywnych zysków. Dlatego trzeba uszanować to, co zostało wypracowane w konsensusie społecznym, czyli podwyżki akcyzy do 2027 roku mamy przygotowane dobrze i tego należałoby się trzymać – mówi prof. Konrad Raczkowski, prorektor UKSW, ekspert Centrum Gospodarki Światowej UKSW.
Przewidywalność i stabilność systemu podatkowego ma duże znaczenie nie tylko dla przedsiębiorców, ale i w kontekście trzymania w ryzach szarej strefy. Jak wskazuje wiceprezes Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych Jacek Fundowicz, tegoroczna podwyżka akcyzy na wyroby tytoniowe – wbrew początkowym obawom branży – nie przełożyła się na spadek sprzedaży i wzrost szarej strefy. W I półroczu br. odnotowano bowiem wzrost sprzedaży papierosów o nieco ponad 12 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Z kolei udział szarej strefy w rynku tytoniowym zmalał i obecnie jest rekordowo niski: wynosi mniej niż 5 proc., podczas gdy jeszcze w 2015 roku sięgał 18–19 proc.
– Tak duży udział szarej strefy w rynku tytoniowym jeszcze kilka lat temu wynikał m.in. z tego, że podwyżki podatku akcyzowego, które były wówczas wdrażane, były dokonywane w sposób chaotyczny. Wiedzieliśmy, że będziemy dążyli do podwyższania podatku akcyzowego, nie było nigdy wiadomo, kiedy to nastąpi i o ile. Ponadto istniały też jeszcze luki prawne, które umożliwiały wchodzenie w tę szarą strefę – tłumaczy Jacek Fundowicz. – Fakt, że dziś jej udział w rynku jest w tej chwili tak niski, wynika z szeregu czynników, a jednym z nich jest właśnie to, że mamy mapę akcyzową.
– Francja, która wprowadziła aż 57-proc. wzrost obciążeń podatkowych na wyroby tytoniowe, tylko w ubiegłym roku straciła 6,2 mld euro dochodów budżetowych z tego tytułu, a szara strefa urosła im z 13 do 30 proc. Dlatego nie podążajmy tą drogą – mówi prof. Konrad Raczkowski.
Akcyza to drugie największe (po podatku VAT) źródło dochodów do budżetu państwa, które zapewnia 70–75 mld zł wpływów rocznie. Niski udział szarej strefy przekłada się na zwiększone wpływy z tego podatku. W przypadku wyrobów tytoniowych ich wysokość sięgnęła w ubiegłym roku rekordowe 23 mld zł.
– Mamy już dane wskazujące, że w I połowie br. te wpływy z akcyzy na wyroby tytoniowe były o kolejne 1,5 mld zł wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. To wynika właśnie ze spadku szarej strefy i podwyżki podatku akcyzowego na papierosy – mówi wiceprezes Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych.
Niestabilność systemu prawnego i podatkowego jest od lat wskazywana przez polskie firmy jako jedna z głównych barier prowadzenia działalności gospodarczej. Jak pokazuje opracowywany przez Grant Thornton „Barometr prawa”, w ubiegłym roku uchwalono 21 tys. stron maszynopisu nowych aktów prawnych (w tym 16,8 tys. stron rozporządzeń i 3,1 tys. stron nowych ustaw). Oznacza to wzrost o 40,5 proc. względem poprzedniego roku. Tempo prac parlamentu było ekspresowe – uchwalenie ustawy w 2021 roku trwało średnio 85 dni (wobec 77 przed rokiem), a dla przedsiębiorców coraz większym problemem jest skracanie się okresu vacatio legis, który w założeniu ma umożliwić im spokojne dostosowanie się do zmian w przepisach gospodarczych. Tymczasem w 2021 roku nowe przepisy wchodziły w życie średnio po niecałych dwóch miesiącach od publikacji w Dzienniku Ustaw. Ponad połowa (56 proc.) rządowych ustaw uchwalonych w 2021 roku nie miała też udokumentowanych konsultacji publicznych.
Problem najlepiej widać na przykładzie prawa podatkowego. W 2021 roku w życie weszło 269 stron ustaw z obszaru nowelizacji podatków, w tym 140 w ramach Polskiego Ładu. Jak wskazuje Grant Thornton, to jeden z trzech najwyższych wyników w ostatnich trzech dekadach. Jeśli mierzyć liczbą stron ustaw, najmocniej zmieniły się przepisy dotyczące akcyzy (87 stron – najwięcej od 2008 roku), PIT (50) i VAT (47). Ustawy Polskiego Ładu wchodziły w życie średnio po mniej niż półtora miesiąca od publikacji w Dzienniku Ustaw, dwie z nich – już następnego dnia. O tym, jak bardzo chaotyczny był proces legislacyjny Polskiego Ładu, świadczy fakt, że ustawa ta doczekała się sześciu zmian istotnych założeń reformy już na samym etapie procedowania w rządzie i parlamencie, jednej autopoprawki rządu oraz pięciu nowelizacji.
O roli stabilnej polityki fiskalnej w niestabilnych gospodarczo czasach eksperci rozmawiali podczas panelu, jaki odbył się w ramach Krynica Forum 2022. Wydarzenie zorganizował Instytut Kościuszki.
– Szacujemy, że szara strefa w branży płynów do elektronicznych papierosów osiąga około 350 mln zł – mówi Piotr Zieliński, prezes Vaping Association Polska. Jak wskazuje, nielegalny rynek kwitnie od czasu wprowadzenia akcyzy na tego rodzaju wyroby, a źródłem problemu jest przede wszystkim wysoki poziom opodatkowania i nieprecyzyjne regulacje w ustawie o podatku akcyzowym. Branża apeluje do Ministerstwa Finansów o gruntowne uszczelnienie przepisów.
– Skala nielegalnej produkcji i dystrybucji płynów do papierosów elektronicznych w odmianie płynów beznikotynowych sięga w Polsce aż do 90 proc. całości rynku. To znaczy, że 9 na 10 butelek płynów do papierosów elektronicznych, które trafiają do konsumentów, pochodzi z nielegalnej produkcji. Takie płyny nie mają odprowadzonej akcyzy w wysokości 55 gr za 1 ml, przez co – według naszych szacunków – Skarb Państwa traci co najmniej 350 mln zł rocznie – mówi Przemysław Jaskóła, członek Stowarzyszenia Vaping Association Polska.
Organizacja szacuje, że w Polsce z e-papierosów korzysta ok. 1,2 mln osób. Od 1 maja 2021 roku na wszystkich producentach, dystrybutorach i sprzedawcach ciąży obowiązek sprzedaży takich wyrobów – w tym również liquidów do e-papierosów – z doliczoną stawką akcyzową oraz z odpowiednio umieszczoną banderolą na opakowaniu.
Nowe przepisy są jednak nagminnie obchodzone, zwłaszcza w przypadku płynów beznikotynowych. Częstą praktyką stała się np. sprzedaż w internecie płynów do papierosów elektronicznych jako aromatów do tytoniu albo olejków do kominków zapachowych. Ponadto konsumenci kupują bez akcyzy półprodukty (glikol, gliceryna, aromaty spożywcze), które są powszechnie dostępne w sklepach spożywczych i aptekach, po czym z łatwością wytwarzają z nich liquidy do e-papierosów w warunkach domowych.
– Problemem jest to, że płyny beznikotynowe często są tożsame z produktami, które spotykamy chociażby na półkach sklepów spożywczych. Mowa tu właśnie o aromatach spożywczych oraz samym glikolu i glicerynie – mówi Przemysław Jaskóła. – Źródłem tych problemów jest zła definicja płynów do papierosów elektronicznych w ustawie o podatku akcyzowym. Autorzy tej definicji z Ministerstwa Finansów mieli mylne wyobrażenie, że wszystkie płyny do papierosów elektronicznych są płynami nikotynowymi. Realia są jednak inne i ta niejasna definicja ułatwia unikanie płacenia akcyzy od płynów beznikotynowych.
– Wydaje się, że Ministerstwo Finansów jest świadome tej sytuacji, ponieważ wyszło z inicjatywą legislacyjną, która ma zmienić obecne, nieskuteczne przepisy – dodaje Piotr Zieliński, prezes zarządu Stowarzyszenia Vaping Association Polska. – My, jako przedsiębiorcy i praktycy rynkowi, uważamy jednak, że jest to raczej pudrowanie tych przepisów niż realna zmiana, która powinna być powiązana ze zmianą struktury opodatkowania podatkiem akcyzowym. Dlatego też rozwiązania proponowane przez Ministerstwo Finansów nie przyniosą zakładanych efektów, nie zwiększą wpływów do budżetu państwa i nie poprawią sytuacji małych i średnich polskich przedsiębiorców. Potrzebna jest zmiana strukturalna.
Ministerstwo Finansów wydało już oficjalne stanowisko, wskazując, że każdy płyn do e-papierosów podlega akcyzie. Natomiast właściciele placówek handlowych oferujących w sprzedaży wyroby, które mogą zostać wykorzystane w e-papierosach, podlegają pod obowiązek podatkowy i konieczność oznaczenia ich znakami akcyzy. Jednak eksperci zgodnie wskazują, że to nie wystarczy i potrzebne jest precyzyjne uszczelnienie przepisów, aby nie było żadnych wątpliwości, co jest wyrobem akcyzowym.
– W każdej sytuacji, gdy przepisy są niespójne i nieprecyzyjne, efekt jest podobny. Ci, którzy chcą działać uczciwie, nie wiedzą, co robić, działają w niepewnym otoczeniu prawnym. Natomiast ci, którzy chcą działać nieuczciwie, mają ogromne pole do manewru i ogromne możliwości uchylania się od opodatkowania. I dokładnie tak jest w przypadku przepisów akcyzowych dotyczących płynów do papierosów elektronicznych, gdzie – ze względu na nieprecyzyjne przepisy – tak naprawdę nie wiadomo, co powinno być opodatkowane, a co nie – mówi doradca prawny i podatkowy Krzysztof Rutkowski.
Ministerstwo Finansów przyznało już, że prowadzi prace analityczne nad rozwiązaniami legislacyjnymi dotyczącymi liquidów do e-papierosów. Mają one doprecyzować termin „przeznaczenie do wykorzystania w papierosach elektronicznych” i rozwiać wątpliwości interpretacyjne.
W Polsce spośród 14,2 mln budynków nawet 70 proc. nie spełnia standardów efektywności energetycznej i wymaga renowacji. VII edycja raportu firmy VELUX „Barometr Zdrowych Domów” pokazuje, że inwestycje w renowację i efektywność energetyczną takich starzejących się budynków mieszkalnych do 2050 roku mogą wygenerować dla polskiej gospodarki dodatkowe oszczędności w wysokości 17 mld euro. Jeszcze ważniejsze są jednak korzyści w wymiarze społecznym, bo w tej chwili 17 proc. Polaków żyje w trudnych warunkach mieszkaniowych, a średnio co czwarty boryka się z brakiem dostępu do światła dziennego, wilgocią i grzybem, chłodem czy hałasem. W sumie dotyczy to aż 9,4 mln osób. Eksperci podkreślają, że w kontekście tych danych, jak i kryzysu energetycznego w Polsce i całej Europie fala renowacji budynków musi zostać przyspieszona.
– Siódma edycja „Barometru Zdrowych Domów” została opublikowana w bardzo specyficznym czasie. Jeszcze nie zdążyliśmy wyjść z popandemicznego szoku, a już doświadczamy spowolnienia ekonomicznego, wysokiej inflacji, galopujących cen energii i ogółem sytuacja staje się dość niepewna. To skłania do wniosku, że należy jeszcze bardziej ambitnie podejść do procesu renowacji budynków – podkreśla Jacek Siwiński, prezes firmy VELUX Polska.
Tylko w 2020 roku budynki były odpowiedzialne za 37 proc. globalnych emisji CO2 i 36 proc. zużycia energii, przy czym ok. 2/3 tej energii wciąż pochodzi z paliw kopalnych. Minimalizowanie śladu węglowego w tym sektorze jest więc jednym z najbardziej efektywnych sposobów łagodzenia skutków zmian klimatu. Ponadto w 2020 roku budownictwo i nieruchomości odpowiadały za wygenerowanie ok. 1/3 światowych odpadów i zużycie ok. 3 mld t surowców. Sumaryczny wpływ tej branży na środowisko, jak i całą gospodarkę jest więc ogromny.
Najnowsza edycja cyklicznego raportu „Barometr Zdrowych Domów”, opracowanego przez firmę VELUX wraz z udziałem partnerów: Dolnośląskim Instytutem Studiów Energetycznych we Wrocławiu oraz UN Global Compact Network Poland, podkreśla znaczenie i potrzebę gruntownej transformacji budownictwa mieszkaniowego. Zwłaszcza w kontekście kryzysu energetycznego, z którym mierzy się w tej chwili Polska i cała Europa.
– Budynki zużywają ok. 40 proc. energii w gospodarce i stanowią bardzo duży potencjał związany z redukcją zużycia tej energii. To wydaje się kluczowe w dobie kryzysu energetycznego i zapewnienia Polsce w przyszłości niezależności energetycznej – zauważa Jacek Siwiński.
Według przyjętej w tym roku przez rząd Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków w Polsce spośród 14,2 mln budynków (z czego prawie 40 proc. to jednorodzinne budynki mieszkalne) nawet 70 proc. nie spełnia standardów efektywności energetycznej, duża ich część nie ma nawet izolacji cieplnej. Z raportu firmy VELUX wynika, że inwestycje w renowację i efektywność energetyczną takich starzejących się budynków mieszkalnych mogą przynieść w Polsce cały szereg korzyści – zarówno w wymiarze ekonomicznym, społecznym, środowiskowym, jak i gospodarczym. Według zawartych w nim szacunków ograniczenie zagrożeń związanych z klimatem wewnątrz budynków – tj. zmniejszenie narażenia na wilgoć i pleśń, usunięcie problemu dostępu do światła dziennego oraz zwiększenie współczynników wentylacji w budynkach – do 2050 roku wygenerowałoby dla gospodarki dodatkowe 17 mld euro (w tym ok. 4 mld zł w obszarze zdrowotnym).
– Budynki wymagają potężnego pakietu inwestycyjnego. Zwłaszcza te, które zostały wybudowane kilka dekad wcześniej. One najczęściej nie mają rozwiązań, które pozwalałyby na zastosowanie chociażby energetyki rozproszonej. Z kolei nowe, powstające obecnie budynki powinny być budowane w odpowiednim standardzie, który gwarantuje niskie zużycie energii – a najlepiej, gdyby jeszcze budynek sam stał się producentem tej energii. Mówimy tu o sytuacji, kiedy budynek ma fotowoltaikę na dachu, magazyn energii, pompę ciepła od spodu i jest pokryty np. rozwiązaniami perowskitowymi – czyli taką powłoką na szybach i całej elewacji, która generuje energię nie tylko ze słońca, ale i z lamp ulicznych. I właśnie w tego rodzaju rozwiązania są wyposażone budynki energooszczędne bądź pasywne – mówi Kamil Wyszkowski, przedstawiciel, dyrektor wykonawczy UN Global Compact Network Poland.
Co czwarty Polak jest narażony na zagrożenia związane z klimatem wewnątrz pomieszczeń
Inwestycje w zrównoważone budownictwo mają jednak szerszy wymiar niż ograniczanie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych czy stymulowanie gospodarki. Zdrowe domy i miejsca pracy są podstawą rozwiniętych społeczności, odgrywają ważną rolę w zmniejszaniu nierówności społecznych i ograniczeniu zachorowalności na niektóre choroby, ponieważ – jak powszechnie wiadomo – stan budynków i panujący w nich klimat wewnętrzny wpływa na zdrowie fizyczne i kondycję psychiczną. Tymczasem – jak wynika z raportu firmy VELUX – w tej chwili co czwarty Polak jest narażony na przynajmniej jedno z zagrożeń związanych z klimatem wewnątrz pomieszczeń, takich jak brak dostępu do światła dziennego, wilgoć i grzyb, chłód czy hałas. W sumie dotyczy to aż 9,4 mln osób.
Przyglądając się tym danym bardziej szczegółowo: aż 4,2 mln Polaków (11 proc.) żyje w mieszkaniach, w których występuje wilgoć i grzyb, a 1,5 mln (4 proc.) żyje w mieszkaniach zbyt ciemnych i w słabo doświetlonych budynkach, co może powodować m.in. depresję czy problemy ze snem. Około 4,9 mln Polaków (13 proc.) jest też narażonych na zbytni hałas w swoim mieszkaniu.
Co istotne, osoby narażone na działanie wszystkich tych czynników związanych z klimatem wewnątrz pomieszczeń są aż czterokrotnie bardziej podatne na negatywne skutki zdrowotne – takie jak astma, problemy z oddychaniem czy choroby układu krążenia – w porównaniu z osobami mieszkającymi w zdrowych domach. Ta liczba wzrasta jeszcze bardziej w przypadku dzieci.
– Budownictwo to coś więcej niż tylko sam budynek. Najczęściej kojarzy się z jakimś placem budowy, tymczasem to są nasze biura, to są nasze domy, to są miejsca, w których statystycznie spędzamy ok. 90 proc. swojego czasu. Dobrze byłoby więc, żeby te miejsca były korzystne dla naszego zdrowia, żebyśmy w budynkach nie tracili zdrowia, ale je odbudowywali – mówi Kamil Wyszkowski.
– Budynki są dla ludzi i powinny im stwarzać dobre warunki do życia, do pracy, do nauki i do rozwoju – dodaje Jacek Siwiński.
Eksperci podkreślają, że w Polsce ważne jest budowanie nie tylko zrównoważonych i efektywnych energetycznie, ale i przystępnych cenowo mieszkań. Zwłaszcza w kontekście danych, które pokazują, że obecnie ponad 17 proc. Polaków żyje w trudnych warunkach mieszkaniowych, a 65 proc. nie posiada wystarczających oszczędności, żeby utrzymać swój zwykły standard życia przez okres dłuższy niż trzy miesiące, w związku z czym można założyć, że renowacja domu lub inwestycja w poprawę jakości życia w mieszkaniu jest na dole ich listy priorytetów.
– Tworzenie zrównoważonych, efektywnych energetycznie domów, mieszkań w Polsce jest koniecznością. I to wymaga z jednej strony budowy nowego zasobu, a z drugiej – remontów istniejących budynków, spełniających te wymogi. Tutaj warto zwrócić uwagę na pustostany, ponieważ według GUS-u w Polsce ponad 70 proc. jest w zasobach gmin i podmiotów publicznych. Można je remontować, mając na uwadze właśnie zwiększenie ich efektywności energetycznej i podłączenie do sieci, żeby koszty ich eksploatacji były potem jak najniższe, a następnie wykorzystywać na cele mieszkaniowe. To jest istotny kierunek, o którym teraz mówi się bardzo dużo w kontekście zwiększania zasobów dostępnych mieszkań w Polsce – mówi Katarzyna Przybylska, kierowniczka ds. rzecznictwa Fundacji Habitat for Humanity Poland.
Jak podkreśla, w Polsce problemem jest również ubóstwo energetyczne, za które w dużym stopniu odpowiedzialne są właśnie budynki o niskiej efektywności energetycznej, wymagające pilnej termomodernizacji.
– Ubóstwo energetyczne to zjawisko powodowane przez kilka czynników. Jednym z nich są niskie dochody gospodarstwa domowego, drugim – wysokie ceny energii lub ogrzewania, a trzecim z nich jest właśnie stan budynku bądź mieszkania, które dane gospodarstwo zamieszkuje. I żeby ograniczyć ubóstwo energetyczne na poziomie systemowym, trzeba odpowiedzieć na wszystkie te trzy czynniki, zwracając szczególną uwagę na poprawę efektywności energetycznej. To wymaga czasem niewielkich prac, polegających np. na wymianie czy ociepleniu okien, dachu i elewacji, dzięki czemu ciepło i energia nie ucieka z budynku – podkreśla Katarzyna Przybylska.
Z raportu firmy VELUX wynika, że obecnie ok. 1,5 mln Polaków (4 proc.) nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego ciepła w swoim domu, a wśród osób o niskich dochodach ten wskaźnik sięga już 12 proc. Jeszcze wyższe szacunki podaje Polski Instytut Ekonomiczny, według którego w Polsce ubóstwo energetyczne dotyka w sumie aż 21,4 proc. gospodarstw domowych. Ta grupa będzie się powiększać wraz ze wzrostem rachunków za energię, które od 2022 roku zwiększyły się średnio o 25 proc. w stosunku do poprzedniego.
– Potrzebujemy ambitnych ram prawnych, aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku, lecz także aby zmienić sposób, w jaki patrzymy na budynki – wychodząc poza charakterystykę energetyczną i uwzględniając klimat, środowisko i zdrowie – podkreślił cytowany w raporcie prezes firmy VELUX Jacek Siwiński.
Jak pokazuje „Barometr Zdrowych Domów”, w Polsce budownictwo musi przejść gruntowną transformację, obejmującą zarówno zmianę podejścia do projektowania i budowania nowych budynków, jak i modernizacji już istniejących (obecnie w całej Europie średni wskaźnik takich modernizacji wynosi zaledwie 1 proc.). Najpilniejsze działania to m.in. wdrażanie nowoczesnych materiałów budowlanych i technologii w celu podniesienia efektywności energetycznej budynków, zmiana zasad ich certyfikacji, finansowanie zielonych inwestycji, wprowadzenie rozwiązań minimalizujących straty ciepła z budynków w okresie zimowym i ograniczanie strat energii na ich chłodzenie w miesiącach letnich, a także promowanie gospodarki cyrkularnej.
– Jedną z kluczowych spraw jest zadbanie o to, żeby certyfikaty dla zielonych budynków stały się powszechnym i globalnym standardem. Wyzwaniem są też materiały budowlane używane do ich wznoszenia, okna i inne miejsca, przez które energia z tych budynków ucieka, ale przede wszystkim – źródło ciepła bądź chłodzenia, które powinno być komfortowe dla ludzi i nie zwiększać śladu węglowego. I tutaj jest cała długa lista nowoczesnych rozwiązań, które można zawrzeć już na etapie projektowania. Natomiast w przypadku już istniejących budynków także mamy cały szereg możliwych do wdrożenia narzędzi, jak chociażby fotowoltaika czy pompy ciepła – zaznacza Kamil Wyszkowski z UN Global Compact Network Poland.
Przyjęta przez rząd na początku tego roku Długoterminowa Strategia Renowacji Budynków zakłada intensyfikację prac termomodernizacyjnych na poziomie ok. 3,8 proc. budynków rocznie. To oznacza, że do 2050 roku w Polsce powinno zostać przeprowadzonych w sumie ok. 7,5 mln termomodernizacji (w tym 4,7 mln tzw. głębokich termomodernizacji, rozłożonych na etapy). W wyniku tych działań ok. 65 proc. budynków powinno osiągnąć wskaźnik EP (jednostkowe zapotrzebowanie na energię pierwotną) nie większy niż 50 kWh/mkw. rocznie. Ten plan wpisuje się w unijny pakiet legislacyjny Fit for 55, jak i długoterminowy cel UE na 2050 rok, który zakłada zredukowanie unijnych emisji gazów cieplarnianych o 80–95 proc. w porównaniu z 1990 rokiem.
Rosnące ceny surowców do produkcji i energii powodują, że polska branża meblarska zaczyna tracić swoją konkurencyjność na rzecz tańszych producentów z Rumunii, Bułgarii, Białorusi czy Chin. Klienci odkładają zakupy mebli na lepsze czasy, co skutkuje spadkiem zamówień krajowych i zagranicznych nawet o 50 proc. Sytuacji nie poprawiają także braki kadrowe w branży oraz niekorzystny system sprzedaży drewna na krajowym rynku. Dla sektora, który odpowiada pośrednio i bezpośrednio za ok. 400 tys. miejsc pracy, wszystkie te czynniki mogą oznaczać poważne problemy.
– Inflacja i wojna w Ukrainie odbijają się na branży meblarskiej w sposób negatywny. Z jednej strony mamy cały czas wzrost kosztów surowców do produkcji mebli, co już dzisiaj jest bardzo trudne do udźwignięcia i do przełożenia na klientów, natomiast z drugiej strony nasi klienci mają coraz mniej zasobów finansowych do tego, żeby te meble kupować. To nie jest produkt pierwszej potrzeby i ich zakup jest zazwyczaj odkładany na lepszy czas, na bardziej przychylne warunki do tego, żeby inwestować w swoje przestrzenie mieszkaniowe – mówi agencji Newseria Biznes Michał Strzelecki, dyrektor biura Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Producentów Mebli.
To zaś przekłada się na spadek zamówień. Chociaż ekspert nie chce go określać jako zapaści, to podkreśla, że sytuacja jest coraz trudniejsza. Potwierdzają to też badania GUS, wedle których sytuacja gospodarcza przedsiębiorstw meblarskich jest najgorsza od stycznia 2014 roku.
– W zasadzie spadki zamówień, czy to z rynku polskiego, czy z rynków eksportowych, sięgają już dzisiaj 50 proc. W ten sposób fabryki w zasadzie nie mają jak produkować przez dwa czy trzy dni w tygodniu. Magazyny dosyć szybko się wypełniają gotowymi meblami przy naszych zdolnościach produkcyjnych, więc ta sytuacja jest w tej chwili bardzo poważna. Musimy znaleźć rozwiązania, które ten spadek zamówień w jakiś sposób ograniczą czy wprost go zatrzymają – podkreśla Michał Strzelecki.
Polska branża meblarska jest szóstym największym producentem mebli na świecie i drugim światowym eksporterem. Na tę silną pozycję kilkadziesiąt tysięcy firm meblarskich pracuje od kilku dekad. Teraz przez znaczący wzrost kosztów produkcji tracą swoją konkurencyjność. Jednym z powodów tych podwyżek są sankcje nałożone na Rosję i Białoruś. Polskie firmy straciły bowiem możliwość kupowania na tych rynkach tańszych (mniej więcej o jedną trzecią) materiałów drewnopochodnych i surowca drzewnego. Są więc zmuszone przenosić część zwiększonych kosztów produkcji na klientów.
– Dzisiaj klienci już tych podwyżek nie akceptują. To jest oczywiście efekt obecnej sytuacji geopolitycznej w Europie i na świecie, natomiast musimy cały czas pamiętać, że nasza konkurencja nie śpi i ona jest dzisiaj dużo tańsza. Myślę o producentach mebli z Rumunii, Bułgarii, oczywiście Chiny, które tylko w tamtym roku zwiększyły eksport mebli do Polski prawie dwukrotnie – mówi ekspert OIGPM.
Konkurencją są także produkty z Białorusi, o 30 proc. tańsze niż polskie. Sankcje spowodowały bowiem zablokowanie importu mebli tylko z Rosji.
– Meble z Białorusi mogą być wprowadzane bez żadnych ograniczeń na teren Unii Europejskiej i do Polski, meble, które się produkuje z dużo tańszych surowców, niż mogą to robić polscy producenci mebli, przez co zyskują tę przewagę konkurencyjną, a przede wszystkim są pewnego rodzaju benchmarkiem na rynku. Dzisiaj klienci oczekują od nas, żebyśmy sprzedawali meble po cenach ofertowanych z Białorusi, a to nie jest możliwe przy dzisiejszych kosztach produktów, energii elektrycznej czy płac – wyjaśnia Michał Strzelecki.
Branża apeluje więc o zakaz importu mebli z Białorusi, czyli objęcie sankcjami również białoruskich firm. W apelu, jaki prezes OIGPM wystosował w tym tygodniu do premiera, znalazł się postulat wprowadzenia rekompensat związanych z dynamicznym wzrostem cen energii elektrycznej oraz zwolnienia branży z tzw. podatku od nadmiarowych zysków. Branża liczy również na rządowe wsparcie przy promocji polskich mebli na dalszych zagranicznych rynkach, np. w Stanach Zjednoczonych czy Azji, m.in. w Indiach.
– My cały czas konkurujemy na rynkach wysoko rozwiniętych, musimy wchodzić na rynki odległe, co się wiąże z dużymi kosztami takiej ekspansji. Ta sfera promocji musi być zupełnie inaczej poukładana i pomoc jest tutaj cały czas potrzebna – apeluje ekspert Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Producentów Mebli. – To jest nie tylko kwestia promocji czy udziału w targach, ale to jest często kwestia budowy całych centrów logistycznych czy sieci logistycznych, żeby te meble można było tam sprzedawać.
Branża, podobnie jak wiele innych sektorów, mierzy się także z brakiem kadr oraz odpowiednich kompetencji. Firmy produkujące meble potrzebują dziś bowiem nie stricte stolarzy, ale informatyków i specjalistów, którzy będą obsługiwać zautomatyzowane linie produkcyjne.
– Dalsza automatyzacja i robotyzacja niektórych procesów są już dzisiaj koniecznością, bo gdzieś musimy szukać oszczędności – mówi Michał Strzelecki.
Przedstawiciele Izby już w lipcu przestrzegali, że polskiej branży meblarskiej grozi fala upadłości i masowych zwolnień pracowników. Według prognoz OIGPM i B+R Studio w 2023 roku nastąpi spadek o 8 proc. wartości i aż o 30 proc. wolumenu produkcji sprzedanej w sektorze meblarskim. Jak wyjaśniają eksperci, trudna sytuacja w branży nie pozostanie bez wpływu na całą krajową gospodarkę. Produkcja mebli odpowiada dziś bowiem za 2,3 proc. polskiego PKB oraz 400 tys. miejsc pracy (bezpośrednio i pośrednio).
– To także blisko 10 mld euro dodatniego salda zagranicznego w wymianie handlowej. To są wszystko rzeczy, które dla naszej branży są bardzo istotne i dla polskiej gospodarki również – mówi ekspert.
W apelu OIGPM wskazuje również na potrzebę rozwiązania kwestii związanych ze sprzedażą surowca drzewnego przez Lasy Państwowe. Prezes Izby podkreśla, że konieczne jest wstrzymanie dalszych podwyżek cen surowca drzewnego, jego eksportu na rynki zagraniczne i dotowania przemysłowego spalania drewna. Zaapelował również o utrzymanie i pilne przywrócenie certyfikacji FSC we wszystkich dyrekcjach regionalnych Lasów Państwowych. Jak podkreśla, utrata tego certyfikatu, wymaganego przez większość kontrahentów, spowoduje bowiem dalsze spadki zamówień na polskie meble.